Giãn tĩnh mạch thực quản (varices) là bất thường, các tĩnh mạch mở rộng ở phần dưới của thực quản – ống nối cổ họng và dạ dày. Giãn tĩnh mạch thực quản xảy ra thường xuyên nhất ở những người bị bệnh gan nghiêm trọng.
Giãn tĩnh mạch thực quản là hội chứng hay gặp ở người bệnh xơ gan, chiếm tới 50%. Tỉ lệ tử vong của bệnh nhân bị vỡ giãn tĩnh mạch thực quản nếu có xơ gan khoảng 40 – 70%, tùy thuộc vào mức độ suy gan.
Đây là biến chứng của tăng áp lực tĩnh mạch cửa, các tĩnh mạch mở rộng ở phần dưới thực quản, ống nối cổ họng và dạ dày. Đa phần bệnh nhân phát hiện được do chảy máu tiêu hóa, nôn ra máu nhiều. Nếu không được xử lý kịp thời, bệnh nhân có thể tử vong.
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân gây giãn tĩnh mạch thực quản chính là nguyên nhân làm tăng áp tĩnh mạch cửa, bao gồm: Tắc trước xoang: Do chèn ép từ các nhánh lớn tĩnh mạch cửa trở ra hoặc chèn ép từ các nhánh nhỏ tĩnh mạch cửa (tiểu thùy) trở lên; Tắc lại xoang; Tắc sau xoang: Tắc trong gan do chèn ép tĩnh mạch trên gan nhỏ (tiểu thùy), phổ biến là do xơ gan. Tắc ngoài gan do chèn ép tĩnh mạch trên gan trở lên; Tăng áp tĩnh mạch cửa không do tắc mà do luồng máu đến nhiều hoặc tăng áp tĩnh mạch cửa không rõ nguyên nhân (bệnh banti).
Giãn tĩnh mạch thực quản (varices) là bất thường, các tĩnh mạch mở rộng ở phần dưới của thực quản – ống nối cổ họng và dạ dày. Giãn tĩnh mạch thực quản xảy ra thường xuyên nhất ở những người bị bệnh gan nghiêm trọng. Thực quản varices phát triển khi bình thường lưu lượng máu đến gan chậm lại. Máu sau đó tràn vào các mạch máu gần đó nhỏ hơn, chẳng hạn như trong thực quản, gây ra các mạch sưng lên. Đôi khi giãn tĩnh mạch thực quản có thể vỡ, gây chảy máu đe dọa tính mạng.
Thận trọng ở những bệnh nhân xơ gan
Bệnh sẽ không có biểu hiện rõ rệt nếu bệnh nhân không bị đi ngoài, nôn ra máu. Tuy nhiên, biến chứng hay gặp nhất là bệnh nhân có thể bị tái phát hiện tượng chảy máu… Các dấu hiệu và triệu chứng của chảy máu thực quản varices bao gồm: Nôn ra máu; Màu đen, hắc ín hoặc phân có máu; Shock trong trường hợp nghiêm trọng.
Thực quản varices là điển hình thường xuyên nhất của biến chứng xơ gan. Các bệnh và điều kiện khác cũng có thể gây varices thực quản như: Sẹo gan nặng (xơ gan). Một số bệnh gan có thể dẫn đến xơ gan như nhiễm trùng viêm gan, bệnh gan do rượu và một chứng rối loạn đường mật gọi là xơ gan đường mật; Máu đông (huyết khối). Một cục máu đông trong các tĩnh mạch cửa hoặc trong một tĩnh mạch có nguồn cấp vào trong tĩnh mạch cửa được gọi là các tĩnh mạch lách có thể gây ra varices thực quản; Nhiễm ký sinh trùng có thể gây hại cho gan cũng như phổi, ruột và bàng quang; Hội chứng gây ra máu trở lại trong gan… Chính vì vậy, những người mắc bệnh xơ gan cần thăm khám bác sĩ thường xuyên để phát hiện bệnh. Nếu đã được chẩn đoán với varices thực quản, bác sĩ có thể hướng dẫn phải thận trọng với những dấu hiệu chảy máu. Điều này cần thận trọng vì có thể dẫn đến tử vong.
Điều trị thế nào?
Mục tiêu chủ yếu trong điều trị varices thực quản là để ngăn chặn chảy máu. Chảy máu thực quản varices là đe dọa tính mạng. Nếu chảy máu xảy ra, phương pháp điều trị có sẵn để cố gắng cầm máu.
Nếu bệnh nhẹ, có thể điều trị nội khoa nhưng khi đã xuất hiện chảu máu thì dùng thuốc đơn thuần và một số (thuốc?) dự phòng vỡ tĩnh mạch thực quản thắt tĩnh mạch thực quản thì hiệu quả chưa cao. Đa số những người này cần được phẫu thuật. Varices chảy máu là đe dọa tính mạng và ngay lập tức điều trị là cần thiết: Sử dụng dải đàn hồi để buộc chảy máu tĩnh mạch; Tiêm một vào tĩnh mạch chảy máu; Các loại thuốc để làm chậm dòng chảy của máu vào tĩnh mạch cửa hoặc chuyển hướng lưu lượng máu đi từ tĩnh mạch cửa…
Duy trì lối sống lành mạnh để phòng bệnh
Nếu đã được chẩn đoán mắc bệnh gan, có thể lo lắng về nguy cơ biến chứng nặng hơn. Hãy hỏi bác sĩ về các chiến lược để tránh biến chứng bệnh gan. Nó có thể giúp đỡ để thực hiện các bước để giữ gan càng khỏe mạnh càng tốt, chẳng hạn như: Không uống rượu (vì uống rượu có thể căng thẳng gan đã bị tổn thương); Chọn một chế độ ăn uống thực vật đầy đủ các loại trái cây và rau quả; Chọn toàn bộ ngũ cốc và các nguồn protein nạc; Giảm lượng thức ăn béo và chiên; Duy trì một trọng lượng khỏe mạnh.
Một số lượng chất béo dư thừa của cơ thể có thể tổn thương gan. Cẩn thận khi dùng hóa chất trong sinh hoạt như hóa chất gia dụng, thuốc xịt côn trùng… Bảo vệ bản thân bằng cách tiêm vắc-xin phòng viêm gan và sử dụng bao cao su khi sinh hoạt tình dục.
Các thống kê cho thấy, có đến 50% người mắc bệnh xơ gan bị giãn tĩnh mạch thực quản. Mỗi năm, số người bị giãn tĩnh mạch thực quản tăng khoảng 5 – 15%. Khi giãn tĩnh mạch thực quản chuyển sang biến chứng nặng, tĩnh mạch thực quản sẽ bị vỡ. Nếu không đi kèm xơ gan, mức độ tử vong từ 5 – 10%. Nếu kèm theo xơ gan, tỉ lệ tử vong lên tới 40 – 70%. Với bệnh nhân vỡ tĩnh mạch thực quản, 40% trường hợp tự ngưng chảy máu. Thế nhưng, trong vòng 6 tuần sẽ có 30% chảy máu trở lại và trong vòng 1 năm, tỉ lệ chảy máu tái phát lên đến 70%.
